Potasyum Tabanlı Aerosol’ler
GİRİŞ: Günümüzde her gün yerini daha da sağlamlaştıran ve söndürme tekniğinde yeni bir olgu olarak gösterilen Potasyum Tabanlı Aeresol’lerden söz etmenin zamanı gelmiştir.
Konuya girerken söndürücü maddelerin genel sorunlarına bakmakta yarar vardır. Öncelikle konu ile ilgili tanımları belirtmekte fayda var:
ODP : Ozon Depletion Potential ; Ozon Tüketme Potansiyeli . GWP: Global Warming Potential ; Küresel Isınma Potansiyeli .

Bunlar dışında söndürücü maddelerin Toksik ve Korosif açıdan özellikleri de piyasadaki durumlarını etkilemektedir. Bilindiği üzere Halon Gazının piyasadaki durumunu etkileyen tek faktör ODP değeri (Halon’da yaklaşık 10 , Freon 13 gazında 1 dir) olmuştur. O günlerde GWP bir risk faktörü olarak gündemde değildi. GWP değeri söndürücü pazarını halen etkilememekle birlikte; küresel ısınma günümüzde Ozon tabakası sorununun önüne geçmiş bulunmakta . Bu çerçevede Majör üreticilerin geçmişte ODP değerini pazarlama kriteri olarak kullanıp piyasaya sürdüğü birçok gazın da geleceği soru işareti yaratmaktadır.

Örneğin; FM200 , HFC227ea gazlarının GWP değeri 2900 , FE 13 gazının ise 11700 olarak verilmektedir (CO2 =1 )* .

Şu anda piyasada yaygın olarak kullanılan söndürücü gazlardan sadece CO2*, argon , nitrojen gibi inert gazların GWP değeri sıfırdır. Ancak bu gazların saklama ve basınç sorunları ve oksijen yüzdesini etkileyerek söndürme işlevini gerçekleştiriyor olmaları pazardaki durumlarını sınırlamaktadır.

Yakın zamanda piyasada görülmeye başlanan Potasyum tabanlı Aerosoller gerek ODP ve GWP değerlerinin sıfır oluşu , toksik ve korozif etkilerinin olmayışı , gerekse söndürme karakterinin Halon’a yakın oluşu ile dikkat çekmekte ve ciddi bir alternatif olarak karşımıza çıkmaktadır.

* CO2 gazının GWP değeri 1 olmakla birlikte atmosferden elde edilmesi nedeni ile küresel ısınmaya katkısı sıfır olarak kabul edilmektedir.

Potasyum Tabanlı Aerosol’ler

Potasyum Tabanlı Aeresollerin geçmişi bu sektör bazında aslında yeni değildir . Zamanında Sovyetler Birliğinin Soyuz projesi kapsamında geliştirdiği bir üründür . Normalde basınçsız halde bekleyen söndürücü bir aktivatör tarafından reaksiyona sokularak aeresol üretimi sağlanır.Esas olarak basınçlı kap gerektirmemesi ve çok küçük miktarlarla oldukça başarılı bir şekilde büyük hacimleri söndürebilmesi nedeni ile Soyuz Projelerinde yer almış ve daha sonra ticari uygulamalara kaymıştır.

Şu anda Piyasada bulunan ürünler ya orijinal Soyuz Projesinde kullanılan sistemin know-how alınarak üretilmiş hali yada bundan geliştirilmiş ileri versiyonlarıdır.

Esas itibari ile bu aeresoller Yanma Zincirini Yakıt tarafında kırarak söndürme işlevini yerine getirirler , Potasyum tabanlı aeresoller bu yönleri ile Halon’a en yakın alternatiftir . ( Bkz şekil-1)

Şekil 1 de gösterildiği gibi ; yanma olayının meydana gelmesi için 3 girdi gerekmektedir :
• Yakıt
• Oksijen
• Isı

Bunlardan birinin etkisiz hale getirilmesi yanma zincirini kırmakta ve yanma sona ermektedir. CO2 ,Argon, Nitrojen gibi inert gazlar Oksijen konsantrasyonunu etkileyerek , HFC 227ea , FM200, FE25 gibi gazlar termal dekompozisyon ile, Halon, Potasyum tabanlı aeresol gibi bazı söndürücüler ile yakıtların yanma kabiliyetini etkileyerek yanma zincirini kırmaktadırlar.

Yanma olayının oluşması ve yayılması için gerekli olan maddeler O , OH , H dir. Bunlara yangın üreten radikaller yada “ Serbest Radikal” ler denmektedir. Potasyum Tabanlı Söndürücülerde Potasyum radikalleri (K) esas olarak bu serbest radikalleri etkilemektedir :

K + OH = KOH
KOH + H = K + H2O